top of page

Etappe 9 Maarn - Leersum

Zeven huggen, een zanderij, uitzichttoren, bos en een graftombe

Kenmerken:
Kenmerken.jpg
Samenvatting:

De etappe van vandaag start bij het station Maarn en na een kort stukje door het dorp komen we al snel bij ons eerste “hoogtepunt” de Zanderij. Dit is eigenlijk meer een dieptepunt want we zijn meteen op het laagste deel van de wandeling. Deze zandafgraving is oorspronkelijk door de spoorwegen aangelegd omdat de lijn Utrecht – Arnhem hier over de heuvelrug heen moest. Een stukje ingraven is dan een goed idee en het zand dat daarbij vrij komt is elders uitstekend te gebruiken. Zo goed zelfs, dat men hier meer dan 160 jaar zand heeft gewonnen. Bij het uitgraven van de zandberg zijn veel zwerfkeien tevoorschijn gekomen, die nu verzameld zijn op het Zwerfsteneneiland, dat je één keer per maand onder leiding van een gids kunt bezoeken. We lopen nu verder door en komen bij een monumentale trap, die we opgaan. Iets verder is er een uitzichtpunt over de zanderij. Dan door het bos en een stukje hei en we zijn bij onze eerste hug: de Maarnseberg van 44 m. Vervolgens lopen we verder over de hei en langs het landhuis Stameren en komen dan bij onze tweede hug de Doornseberg of Zonheuvel. Dit zijn eigenlijk twee hugjes van ongeveer 49 m. Vervolgens komen we langs het monumentale Maarten Maartenhuis. Na nog een kwartiertje zijn we in de Kaapse bossen en bij het Chalet Helenaheuvel waar je iets kunt nuttigen. Vervolgens komen we bij de Doornse kei en onze derde hug de Doornse Kaap van 52 m met een 24 m hoge uitzichttoren. Het uitzicht is hier uniek en mag je niet missen. Na een diep smeltwaterdal komen we op een lang recht stuk, dat een schietbaan is geweest met een bewogen geschiedenis.  We komen aan bij de vierde hug en wel de Ruiterberg, die met 57m het hoogste punt van deze etappe is. Na een wat langere afdaling via weer een diep smeltwaterdal komen we bij nummer vijf: de Foldocus heuvel met 37 m. Boven op deze heuvel bevindt zich de familiebegraafplaats van de familie van het hierbij gelegen kasteel Maarsbergen. We lopen vervolgens door tot de zesde hug en wel de Darthuizerberg, die uit twee topjes bestaat met een hoogte van 47 m. Wij komen nu bij een heel steil stukje naar beneden. Hier was bijna 100 jaar geleden een kunstskibaan. Als er sneeuw lag werden er de Nederlandse skikampioenschappen gehouden. We zijn aangekomen bij het Gat in de Berg, op een punt waar in de ijstijd de hele stuwwal door het smeltwater is weggesleten. Vervolens gaan we naar de laatste berg van onze wandeling en wel de Donderberg  met als speciale attractie een graftombe, die op zondagmiddag beklommen kan worden. Als de toren open is kun je genieten van een overweldigend uitzicht. Dit komt omdat veel bomen gesneuveld zijn bij de Leersumse valwind in 2021. Als we van deze hug naar beneden lopen komen zijn we bij de bushalte.

Bushalte blauw.jpg
Dit is de etappe met het mooiste uitzichtspunt van alle wandelingen: de Kaap. Probeer dus een dag uit te kiezen met helder weer. Hier kun je zien hoe het zicht momenteel is. Alles boven de 30 km in de Bilt is prima.  De Bilt ligt midden op het kaartje.
Als je op een zondag loopt, dan heb je helemaal mazzel, want dan kun je ook nog de tombe van Nellesteyn beklimmen met een fantastisch uitzicht over de Betuwe. 

Deze samenvatting met een kaartje kun je downloaden als PDF en printen om mee te nemen op je wandeling.

De GPX track kun je downloaden op je telefoon om te gebruiken tijdens de wandeling 

GPX symbol.jpg
Uitgebreide beschrijving van de wandeling
kaart overzicht OSM.jpg
Kaat overzicht AHN.jpg

Hoogtekaart AHN

Bruin / geel is hoog ; groen / blauw laag

De etappe van vandaag start bij het station van Maarn. We verlaten het station via de trappen en lopen rechtsaf door de lage tunnel. We zien dan direct het vroegere gemeentehuis. Sinds Maarn is opgegaan in de gemeente Utrechtse Heuvelrug is het niet meer als zodanig in gebruik. Er  zijn nu een kantoor en twee stichtingen ondergebracht. Maarn is een dorp dat zijn ontstaan te danken heeft aan de Rijnspoorweg, één van de eerste spoorwegen in ons land van Amsterdam naar Arnhem aangelegd in 1840. Later werd verder doorgetrokken naar Duitsland. Wat opvalt in het gekozen tracé is dat men weliswaar de kortste route heeft genomen, maar dat er geen noemenswaardige dorpen of steden werden aangedaan. Zou het niet veel logischer zijn geweest de blauwe route te kiezen, langs plaatsen als Zeist, Driebergen, Doorn, Rhenen en Wageningen? Bovendien moesten bij de rode route op 4 plaatsen de stuwwallen worden ingegraven. Een blauwe route “onderlangs” zou vrijwel helemaal vlak verlopen. Waarom is dan toch gekozen voor de rode route? 

Daarvoor waren er een drietal redenen: ten eerste vond het Ministerie van Oorlog het doorsnijden van de Grebbelinie bij Rhenen een groot strategisch gevaar en die lag dus dwars. En een tweede reden was, dat de bevolking in de dorpen helemaal niet gediend was van dit “moderne verkeersmiddel”, waarvan de koeien alleen maar van slag zouden raken.

Spoorlijn.jpg

TopoTijdreis ca 1850

Ten slotte speelde in het midden van de 19e eeuw voor het uitstippelen van de treinroute het lokale verkeer geen rol van betekenis; de bevolking was veel te arm om te  reizen en de dorpen waren nog heel klein. Pas zo’n 70 jaar later - toen er een tramlijn onderlangs werd aangelegd - was het railvervoer wel een groot succes. Voor de spoorweg werd  dus voor het rechtstreekse tracé gekozen en dat heeft Maarn op de kaart gezet. Er waren mensen nodig voor de aanleg van de spoorlijn  en later een nog  veel groter aantal arbeiders voor de zandafgraving en voor de aanleg van een groot rangeer terrein. Zij streken neer in Tuindorp, een wijkje in Maarn,  dat nog een aantal karakteristieke huisjes kent uit die periode en nu zelfs de status van beschermd dorpsgezicht heeft. In het begin kwamen veel “gastarbeiders” uit Amsterdam. Zij vestigden zich in een buurtje dat later Nieuw Amsterdam is gaan heten. Pas veel later kreeg Maarn een impuls als forensendorp.

Detail kaart 1e deel etappe
HUG 9 kaart 1.jpg
Prattenberg.jpg

Plattenberg 

Maarnse poort 1930 UA 603011.jpg

Maarnsepoort ca 1930 UA 603011

Maarn Station.jpg

vm Station Maarn

We lopen door de Kapelweg langs de daar bijhorende kapel en over de voormalige tuin van de Plattenberg, een landhuis, waarvan de oorsprong terug gaat naar de 17e eeuw. De tuin is in de zeventiger jaren van de vorige eeuw verkaveld. Het huis staat  tegen de A12 aan en bij de Maarnsepoort, een brug die gelijk met de spoorlijn is gebouwd om de weg Doorn Amersfoort te kruisen. Dat was maar een heel klein poortje. Omdat er toen nog nauwelijks verkeer was, gaf dat niets. Deze poort is pas in 1953 afgebroken om plaats te maken voor de huidige brug. Iets verderop lag ook het oorspronkelijke station van Maarn.

We steken de drukke Amersfoortseweg over en lopen over het parkeerterrein van de Zanderij. (Dit is ook een prima uitgangsbasis voor een wandeling in de omgeving.  Vanaf hier starten verschillende gemarkeerde paden). We lopen omhoog tot een rijtje woningen op de Bergweg. Dit waren oorspronkelijk kleine woningen voor de arbeiders in de zandafgraving. Ondertussen zijn deze verbouwd tot kapitale villa’s. Wij lopen linksom en komen bij de trap om naar de Zanderij af te dalen.

Zanderij Maarn

Ingraving                                         zanderij

KM 1.8

De Maarnse zandafgraving is ontstaan door de noodzaak om in 1838 de nieuwe Rijnspoorweg over / door de stuwwal te laten gaan. Het probleem van het doorsnijden van een bergrug is dat de hellingen er voor en er na, niet te steil mogen zijn en zeker niet in de 19e eeuw toen de stoomlocomotieven nog niet zo sterk waren. De oplossing was een langzame stijging op het talud (de verhoogde dijk, waarover het spoor loopt) ver voor de eigenlijke berg en dan een ingraving in de berg zelf, gevolgd door een langzaam afdalend talud aan de andere kant. Je kunt dit goed zien als je over de A12 rijdt van Utrecht naar Arnhem. Na Driebergen ligt het spoor op een talud van 3 à 5 meter hoog en bij het voormalige station Maarn liggen de rails op de bodem van wat de ingraving was. Maar je moet wel kijken, want anders zie je het niet; een uitdrukking met een knipoog naar Cruijf.

ingravinh profiel.jpg

Dit resulteerde in een langzaam stijgend talud van 4 meter tot bijna 15 meter aan de Utrechtse zijde  en een  ingraving van 16 meter bij de Maarnseberg. Waarschijnlijk had de Rijnspoorwegmaatschappij toen al een groot deel van de Maarnseberg gekocht, zodat de weg vrij was voor grotere zandafgravingen. Ten eerste was al zand nodig voor het talud aan de west en oost zijde, maar ook elders was veel zand nodig voor de aanleg van spoorwegen, vooral in het drassige westen van het land, zoals op de lijn Utrecht – Gouda- Rotterdam/Den Haag. Zo werd de Maarnse Zanderij één van de grootste zandafgravingen van de Utrechtse Heuvelrug. Men groef uitsluitend aan de wand van de zuidkant en zo werd stukje bij beetje een hap uit de Maarnseberg gehaald. Aanvankelijk gebeurde dit met de hand en werden zo de wagons gevuld, maar later werden ook machines ingezet.

Zanderij Historie kaarten.jpg
Zanderij Maarn Arbeiders 1935 UA 43234.jpg

Handarbeid ca 1900 UA 43234 

Maarn Zanderij kraan 1956 UA 154247.jpg

Machinaal  1955 UA154247

Luchtfoto Rangeerterrein 1929 RAZU 25002.jpg

Rangeerterrein met draaischijf 

ca 1930  RAZU 25002

Geniekamp in de groeve 1953  RAZU 25402 

Rond 1900 was de groeve zo groot geworden dat er na wat egalisatiewerken een rangeerterrein kon worden aangelegd. Hier werden gedurende een aantal jaren goedertreinen samengesteld om de drukke rangeerterreinen in Utrecht en Amsterdam te ontlasten. Er waren twee draaischijven waarop de stoomlocomotieven konden worden gedraaid. Tot 1932 heeft dit rangeerterrein bestaan. Ondertussen ging het afgraven van zand gewoon door. Door de aanleg van de snelweg A12 vlak na de 2e wereldoorlog, dreigde de spoorverbinding tussen de hoofdbaan en de zandafgraving verbroken te worden. In de snelweg werd  daarom een brug aangelegd met een uittrekspoor dat nog lange tijd tussen het hoofdspoor en de snelweg gelegen heeft. Die brug is er nog steeds en als je goed oplet als je over de A12 rijdt, gaat de weg lichtjes omhoog vlak voor de zandgroeve. Na de oorlog zijn er in de zandafgraving een aantal vervuilende industrieën en een kazerne van de Genie geweest. Dit Geniekamp is in 1970 is opgeheven. In 1993 werden de overgebleven sporen verwijderd. De zandwinning ging gewoon door, maar nu met vrachtwagens. Deze maakten ook gebruik van het tunneltje onder de A12 . Omdat er geen toestemming was om nog meer van de berg af te graven is men de diepte ingegaan waardoor de huidige plas ontstond. De aanwezige hoogspanningsmast moest ontzien worden en zo is het eiland in de plas gevormd. De zandwinning is in 2001 helemaal gestopt en het sterk vervuilde terrein werd gesaneerd. De provincie heeft de hele afgraving tot aardkundig monument bestempeld.

We lopen beneden in de Zanderij rechtsom om langs het meer te lopen en langs de plek waar vroeger het Geniekamp was. Hiervan is nu niets meer te zien. We komen bij het restant van de grote draaischijf, die hiernaartoe is gebracht ter herinnering aan het grote rangeerterrein. Hier staan ook informatie borden met uitleg over de stenen die liggen bij de ingang van het Zwerfsteneneiland.

Zwerfsteneneiland
Zwerfstenen.jpg

Zwerfstenen       Het eiland is beperkt toegankelijk

KM 2.2
Maarn Zanderij keien ca 1900 UA .jpg

Zwerfstenen komen vrij bij het afgraven ca 1900 UA 

Zwerfsteneiland net klaar 1999  RAZU 025429

Uit de zandafgraving zijn enorm veel kleinere en grotere zwerfkeien gekomen. Aanvankelijk werden die gedumpt op een terrein achter het station van Maarn, maar door de inspanning van enkele enthousiastelingen zijn deze bij elkaar gebracht op het zwerfsteneneiland en min of meer gerangschikt naar de plaats van herkomst. Je zou verwachten dat alle stenen op de ijsmassa’s uit Scandinavië zijn gekomen, maar er zijn toch ook relatief grote stenen uit zuid Europa gevonden. Zie voor meer details hier. (volgt later). Het eiland is meestal afgesloten, maar  op de eerste zaterdag van de maand wordt er een excursie georganiseerd. Deze is zeer de moeite waard en hier kun je je opgeven. Voor veel mensen is een steen een steen, maar als je er iets meer van weet, kan het toch heel interessant zijn. Er lopen twee bokken op het eiland, die het gras rond de stenen kort houden.

Zanderij Trap.jpg

De trap

20230511_102637_edited.png

Zwerfsteneneiland gezien van uitzichtspunt

We lopen verder langs het meer en rechtsboven ligt het restant van de tweede draaischijf. Het pad gaat  via een bruggetje over de plas en dan iets omhoog en kom je bij de grote trap. Dit is echt een uitdaging met ongeveer 180 treden en een hoogte verschil van 13 m tot 39 m, dus van 26 meter! Dat lijkt niet veel, maar ga maar eens onderaan de trap staan, dan piep je wel anders. Maar goed je komt met wat zuchten en steunen toch wel boven en daar kun je even uitrusten. We slaan nu linksaf om bij het uitzicht platform te komen waar over de Zanderij uitgekeken kan worden.

 

 

 

 

Op dit platform heb je inderdaad een prachtig gezicht over de groeve en het Zwerfsteneneiland, maar geen enkel uitzicht verder over de Heuvelrug. Zelfs de Pyramide blijft achter de bomen verscholen. Na van dit panorama genoten te hebben gaan we weer verder.

Hier is het even oppassen, want we gaan vlak na het platform eerst linksaf en na 50 meter rechtsaf het bos in over een klein paadje. Laatst lag hier nog een laag paddenscherm, waar je overheen moet stappen. We komen bij een stuk hei en daar maken we een slinger langs de eerste HUG van vandaag, de Maarnse Berg.

We kunnen na de trap ook een kort ommetje lopen naar het “aspergeveld”. We gaan ipv linksaf rechtdoor. Bij het veld slaan we linksaf en gaan langzaam omhoog. Bij de top maken we een klein stukje naar rechts. Dit is al sinds lang een akkerveld, waarop verschillende gewassen werden geteeld. Ik ken het als een aspergeveld, maar laatstelijk is er misschien ook mais verbouwd. In ieder geval is het nu een grote open vlakte, die naar het zuidwesten afloopt in hoogte van 40 m tot 15 m. In mijn jeugd (dus meer dan 50 jaar geleden) kon je vanaf dit punt gemakkelijk de stad Utrecht en de Dom zien, maar de bomen beneden zijn zo hoog geworden dat je bij helder weer nog net wat gebouwen van de Uithof ziet. Jammer jammer. Hier staat overigens een prettig bankje, waar je na 4 km even kunt uitrusten. Het gebied is trouwens ook een militair oefenterrein. Maar omdat er niet met scherp wordt geoefend is het er niet gevaarlijk. 

We lopen weer terug en slaan linksaf naar een pad dat langs wat oudere huizen voert. We komen weer op de Bergweg en slaan rechtsaf om even later bij het uitzicht platform te komen.

Aspergeveld

Maarnseberg
Berg.jpg

berg toegankelijk: 44m

KM 4.6
Maarnse berg schietbaan.jpg

Maarnseberg wordt gevormd door een groepje van verhogingen en duinen en de hoogste is 44 meter. Het is niet uitgesloten dat er vroeger nog een bultje bestond dat iets hoger was. Dit  is dan door de zandafgraving verloren gegaan. Een gedeelte van de hug is bebouwd met vakantie huisjes met de toepasselijke naam Maarnseberg. Hier zijn ook de restanten van een aantal schietbanen, die gebruikt werden door de soldaten van het Geniekamp. 

restant van de  schietbaan op de Maarnseberg

Maarnse berg.jpg

Maarnse Berg

Maarnse Berg panorama.jpg

Maarnse berg panorama

Stameren.jpg

Stameren

We komen vervolgens op het terrein van het landgoed Stameren. We kruisen de oude zandweg Doorn-Maarn en komen op het heide terrein voor het landhuis. Het huis is gebouwd in het begin van de 20e eeuw door een Amsterdamse zakenman. Het is vervolgens lange tijd een hotel geweest en daarna een herstellingsoord en momenteel is het een vergadercentrum met overnachtingsmogelijkheid. We lopen achterlangs het huis en komen op een dwarslaan. Hier gaan we linksaf om weer bij de Amersfoortseweg te komen, maar nu bijna op het hoogste punt. We steken de weg over en komen op het terrein van het Maarten Maartenshuis. We volgen enkele slingerpaadjes, dus goed op je GPX kijken en komen op de Zonheuvel.

Zonheuvel of Doornseberg
Berg.jpg

de bergen zijn toegankelijk: 49/48m

KM 6.2
Zonheuvel 1.jpg

Zonheuvel I

De naam Zonheuvel is eigenlijk afkomstig van het gelijknamige landhuis dat even verderop staat. Maar het is onder fietsers ook bekend onder de naam Doornseberg en is een befaamde "bergetappe". Deze start op de N227 in het dorp Doorn en loopt over de top, die echter maar 44 m hoog, is naar Maarn. Deze hug bestaat eigenlijk uit twee toppen en onze wandeling gaat over beide. De eerste is echt een flinke heuvel in het bos. De laagste valt wat minder op maar boven staan wel twee bankjes en een fraaie half omgevallen boom, waar je onderdoor kunt lopen.

zonheuvel 2.jpg

Zonheuvel II

Maarten Maartenhuis_edited.png
Zonheuvel gevel.jpg

Zonheuvel of Maarten Maartenhuis

Helenaheuvel

Doornse kei

Wij vervolgen onze weg en komen langs een klein openlucht theater en zien dan een enorme gebouw: het Maarten Maartenhuis of Zonheuvel. Het huis werd in het begin van de 20e eeuw gebouwd en werd bewoond door de schrijver Maarten Maarten. Tegenwoordig is het een hotel en conferentieoord. We komen door het poortgebouw met een klok en volgen het pad dat langs de moestuin met een vijver en bijenkasten loopt. Hier weer even goed opletten om de juiste weg te kiezen om bij het einde van het landgoed  op een grindweg te komen. Wij gaan een bospaadje in en komen bij het  Châlet Helenaheuvel, theehuis en restaurant. Het châlet staat niet echt op een heuvel, maar je kunt wel uitkijken over een klein heideveld. We zijn ondertussen in de Kaapse bossen aangeland.  Een voormalige gouverneur van de Kaapkolonie is hier na zijn pensioneren in 1780 neergestreken. Het gebied deed hem aan de Zuid-Afrika denken en hij noemde het gebied de Kaapse bossen. Het Chalet is genoemd naar zijn dochter Helena. Na een eventuele verfrissing gaat de tocht verder en wordt het bordje De Kaap gevolgd. We komen door een smeltwater dalletje en wat later slaan we rechtsaf om bij de Doornse kei te komen. Dat is echt een lachertje zo klein als die is. Het is meer de Doornse kiezelsteen. Hij is in de dertiger jaren op z’n sokkel gezet als attractie, net als de uitzichttoren en een oriëntatie tafel. Je moest in die tijd namelijk entree betalen om in de bossen te mogen wandelen. De kei telt wel mee in de lijst van keien, maar wint zeker de troostprijs. We zijn nu vlak bij de uitzichttoren de Kaap.

Doornse Kaap
Berg met uitzichttoren.jpg
berg van 52m met uitzichttoren van 24m en is toegankelijk
KM 8.4

Berg 52m met uitzichttoren 24m 

Houten Kaap (DHVD)                                   Kaap nu

Deze uitzichttoren staat op het hoogste punt van de Kaapse bossen. Op een iets lager gelegen punt hebben jarenlang twee eerdere uitzichttorens gestaan. De ijzeren Kaap is in 1906 gebouwd en is eind vijftiger jaren afgebroken. Je kunt hiervan de betonnen poeren nog terugvinden. Zie hiervoor het kaartje om er langs te lopen. Op deze plaats stond vanaf 1991 een houten Kaap. Die werd echter al snel wat wankel en in 2006 is de huidige stalen Kaap gebouwd. Deze toren is bijna 24 meter hoog en het is een hele klim om boven te komen. Het is zeer de moeite waard, want boven heb je een schitterend uitzicht vooral naar het zuiden, het zuidwesten en het noorden. Helaas groeien de bomen in de Kaapse bossen wel tot in de hemel en je kunt de Dom van Utrecht eigenlijk al niet meer zien. Met veel moeite is het puntje van de Pyramide  nog net te ontwaren. Het uitzicht naar Amersfoort is nog intact. Ik heb een kaartje gemaakt van wat je nog  kunt zien op verschillende afstanden. 

Geschiedenis bord

Wat kun je op een heldere dag zien?

Als we weer beneden zijn rusten we even van de klim uit op één van de bankjes en gaan daarna weer verder. Omdat we op het hoogste punt zijn, is het vervolg onherroepelijk een weg naar beneden en wel naar het smeltdal waardoor één van de dwarswegen loopt: de Sandenburgseweg. Door de bomen zien we het poortgebouw van het landhuis de Ruiterberg, maar we blijven in het bos en komen op een recht (ruiter) pad tussen een steeds hoger wordende wal; de voormalige Schietbaan.

vm Schietbaan
Schietbaan.jpg
KM 9.0
Schietbaan.jpg

Schietbaan

Al voor de oorlog was hier een schietbaan.  In mei 1940 heeft zich hier een drama afgespeeld. Op deze plaats heeft namelijk op 11 mei 1940 de executie van sgt Chris Meijer, een vermeende deserteur van het front bij  de Grebbeberg plaatsgevonden. Meijer had onbevoegd zijn stelling op de Grebbeberg verlaten, omdat hij vond dat zijn groep met verkeerde bewapening niets tegen de oprukkende Duitsers kon uitrichten. Het was echter geen desertie in de klassieke zin (met het doel permanent het leger te verlaten), want hij wilde zijn eenheid inzetten op een andere plaats. De legerleiding wilde echter een voorbeeld stellen en stelde een krijgsraad in Doorn, die Meijer ter dood veroordeelde. De militaire wetgeving voorziet erin dat het vonnis pas na 48 uur mag worden voltrokken, maar hij werd nog dezelfde dag geëxecuteerd op deze schietbaan. In latere jaren zijn er verschillende pogingen gedaan Meijer te rehabiliteren, maar tot nu toe zonder succes. Als je meer wilt weten, kijk dan naar de volgende (wat langdradige) documentaire uit 1997.

Aan het einde van de schietbaan is de kogelvanger, een heuveltje dat we omhoog moeten lopen. Het is dan weer een beetje zoeken naar de juiste weg, maar globaal lopen we zo’n 200 meter rechtdoor om dan rechtsaf te slaan. We zien hier links en rechts een aantal kleinere kuilen, de restanten van bomkraters. We steken de weg over en volgen het pad tot we rechts een kleine verhoging zien: de Ruiterberg

Ruiterberg

berg toegankelijk: 57m

Berg.jpg
KM 9.9
Detail kaart 2e deel etappe
HUG 9 kaart deel 2.jpg

Ruiterberg

Grenspaal

Ruiterberg huis.jpg

Huis

De Ruiterberg is het hoogste punt van onze wandeling van vandaag met een hoogte van 57 m boven ANP! Wat lager ligt het landhuis met dezelfde naam. Oorspronkelijk was er een groot tuinen complex rond het landhuis, dat in de 1917 werd gebouwd. Aan het einde van 2e wereldoorlog is het door de RAF gebombardeerd omdat men vermoedde dat belangrijke Duitse documenten in het huis aanwezig waren. Het resultaat was een totaal verwoest huis en de bomgaten waar we even geleden langs gelopen zijn. Na de oorlog is het huis opnieuw opgebouwd. Het huis is  in particulier bezit en je kunt het van de top iets lager zien liggen.

We lopen nu door een haag van rododendrons, die in mei prachtig bloeien. Oorspronkelijk horen deze niet in Nederland thuis; rododendrons komen namelijk uit de omgeving van de Himalaya. We  komen langs een grenspaal van het landgoed en langs een gebied dat afgesloten is. Dit is een oude vuilstort van Maarsbergen. De stort is wel is waar afgedekt, maar helaas heeft de vervuiling wel het grondwater bereikt. Wij vervolgen onze weg richting het noorden om bij de Wijkerweg te komen. Deze steken we over.  We zijn nu op het terrein van het kasteel Maarsbergen. Dit kasteel heeft een lange geschiedenis, die tot de 12e eeuw terug gaat. Momenteel is het particulier bezit en een gedeelte van het landgoed is niet te betreden. De eigenaren houden vast veel van paarden, want je ziet verschillende hindernissen in het bos, waar die arme dieren overheen gejaagd worden. Volgens een waarschuwingsbord mogen gewone ruiters niet rechtdoor, want het is een galoproute UITSLUITEND VOOR PRIVE GEBRUIK VAN DE EIGENAAR. We blijven net buiten het particuliere deel van het bos als we naar de Foldocusheuvel lopen.

Foldocusheuvel     

berg met familie begraafplaats, gedeeltelijk toegankelijk;  38 meter 

KM 13.3
Foldocusheuvel graven.jpg

Foldocusheuvel met graven

Oude boom Foldocus heuvel.jpg

Oude boom

De naam Foldocus komt van de legende  van ridder Foldocus van Moersbergen, die met zijn volle uitrusting in de Maas was beland en tot Maria bad om gered te worden. Natuurlijk gebeurde dat en hij schonk zijn ridderhofstad aan een klooster, dat lang eigenaar van dit landgoed geweest is. Op een hoogtekaart kun je zien dat de heuvel een nogal merkwaardige ronde verhoging is, die wat los staat van de stuwwal. Waarschijnlijk is dit veroorzaakt door twee ijstongen, die dit hugje omarmden. Boven op deze hug is er nog een extra verhoging, die als een begraafplaats dient voor de huidige eigenaren. Verder zijn hier een aantal verzetsstrijders begraven.

Bunkertje 2.jpg

Bunkertje

Grafheuvel

Deel kaartje ANWB wandeling 1914 tussen Doorn en Leersum

Wegwijzer.jpg

Wegwijzer

We lopen weer naar beneden langs de paarden hindernissen en door het dal dat de heuvel scheidt van de stuwwal. Kijk weer even goed op je GPX om de juiste paden te vinden. We lopen achter het complex van de Hoogstraat, dat onder andere het huis van minister president Colijn is geweest, vervolgens een revalidatie centrum werd en nu als een Asielzoekers Centrum dienst doet. We komen dan bij het “kleinste bunkertje van Nederland”. Het is niet helemaal duidelijk waarvoor dit bunkertje heeft gediend, maar gezien de afmetingen, is het vast geen belangrijk steunpunt geweest. Na een wegwijzer zien we links een grote grafheuvel, die je echt niet kunt missen. Dit wandelpunt was onderdeel van de ANWB wandeling van 1914 van  Amsterdam naar Arnhem;  de moeder van alle Lange Afstands Wandelingen . Er stond een koepeltje en een oriëntatietafel, ongetwijfeld vanwege het schitterende uitzicht. De koepel stond heel oneerbiedig boven op de grafheuvel, maar daar deed men 100 jaar geleden niet zo moeilijk over. De koepel en de tafel zijn verdwenen en ook het uitzicht is al lang weg. Vervolgens lopen we door een klein smeltdalletje en hier staan veel Makke Jannenbomen. We gaan rechtsaf door een paardenhek (even goed bukken) en komen bij ons volgend doel, de Darthuizerberg

Darthuizerberg  met vm. brand-     en luchtwachttoren   
Brandtoren.jpg

de bergen zijn toegankelijk 48/47m

KM 15.4

Darthuizerberg I

De Darthuizerberg is eigenlijk een kleine cluster van huggen, waarvan het hoogste punt op 48 m ligt. Er staat een bankje. Iets verderop ligt de tweede top, waar een brandtoren en een luchtwachttoren hebben gestaan (details volgen later). De fundering  van de brandtoren in de vorm van vier betonnen poeren zijn nog zichtbaar, maar van de luchtwachttoren heb ik niets terug kunnen vinden. We lopen de berg rechtsaf  af en bij het bankje gaat het linksaf naar beneden; dit is de SKIBAAN

Dit is een paragraaf. Klik hier om je eigen tekst toe te voegen.

Darthuizer Skibaan
Skibaan symbool.jpg

35-10 meter

KM 16.0
Darthuizen Skiwedstrijd 1941 .jpg

Nederlandse ski kampioenschappen 1941

Ski afdaling.jpg

Skien toen, HVL

ski mat.jpg

Kokosmatten uitrollen toen, HVL

Skibaan 2.jpg

Skibaan nu

Het bijna niet te geloven, hier was  honderd jaar geleden een echte kunst skibaan van kokosmatten, zodat ook 's zomers geskiëd kon worden. Er was natuurlijk geen skilift, dus je moest met de ski’s op je rug omhoog lopen. Hoe dat ging kun je zien op dit filmpje van de Tijdlijn van Leersum uit het Polygoons nieuws van 1940.  In tijden dat er wel echte sneeuw lag werden hier de Nationale Skikampioenschappen gehouden, zoals dit stukje uit het Polygoon journaal uit 1941 laat zien.  De plaatjes hierboven zijn uit deze journaals en je kunt duidelijk de helling zien waar we nu voor staan. 

Wij lopen nu naar beneden en komen op de bodem van het grote smeltwaterdal

Gat in de Berg / Darthuizerpoort   
smeltwaterdal.jpg

Smeltwaterpoort   8 - 10 meter

KM 16.7

Kaart van de provincie Utrecht, bestaande uit twee delen, Thomas Doesburgh, 1743

Kaart Gat in de Berg.jpg

Dit is verreweg het grootste smeltwater dal van de hele stuwwal en hij staat op veel oude kaarten als Gat in de Berg.  Sterker nog het is niet eens een dal. De stuwwal is compleet uitgesleten toen de ijsmassa’s aan het einde van de derde ijstijd smolten en het water door de heuvel brak. We moeten daarom eigenlijk spreken van een smeltwaterpoort. Omdat hier de hele stuwwal  doorsneden was, was dit het ideale punt om een weg aan te leggen. De weg loopt praktisch horizontaal met slechts een hoogteverschil  tussen de 6 en 10 meter. Later zullen we nog zo’n poort tegenkomen tussen de Amerongseberg en de Elsterberg, maar die is niet zo vlak als hier.  De oude hoofdweg Amersfoort naar Wijk bij Duurstede en Rhenen ligt hier dan al sinds eeuwen en tegenwoordig is het de N226, de weg tussen Maarsbergen – Leersum. Een tweede weg, die niet verhard is,  is de Utrechtsebaan, die richting Veenendaal gaat. Hoewel deze wegen dus door het gat in de berg liepen, was er toch een  probleem. In het lage deel van de poort kon het regenwater niet goed wegstromen en is er veenvorming opgetreden: het Breedeveen. Op een sompige ondergrond is het niet zo gemakkelijk om een weg te bouwen. Zelfs nu kun je nog zien dat de weg niet door het midden van de poort loopt, maar dicht tegen de oosthelling van de Donderberg, voordat hij afbuigt naar het noorden en ook dan weer betrekkelijk dicht tegen de westhelling aan ligt. Inmiddels is het Breedeveen drooggelegd, maar de weg ligt nog op de originele plaats.

Op dit hoogtekaartje is het profiel van de wandeling te zien (de blauwe lijn) en daarmee ook het profiel van het Gat in de Berg. Hij begint iets voor de Darthuizerberg, dan de Skibaan, de poort, de N226 en vervolgens de Donderberg op en aan de andere kant er weer af.

We steken de drukke weg N226 over en hier moet je erg oppassen, ook bij het fietspad. We lopen rechtdoor de berg op en ook hier is het weer enorm uitkijken, want we kruisen twee keer het mountainbike pad. Hijgend komen we boven op de Donderberg, de laatste hug van vandaag.

Donderberg met graftombe van Nellesteyn  

Berg toegankelijk: 36m toren 14 m

KM 16.9

Donderberg met tombe van Nellesteyn

Uitzicht van de tombe richting Amerongen en Rhenen

Na de valwind

Zichtlijn richting Broekhuizen

De Donderberg is eigenlijk de voorzetting van de Darthuizerberg, die we al eerder bezochten. De eigenaren van het vlakbij liggende kasteel Broekhuizen hebben hier in 1818 een familie graftombe gebouwd; de tombe van Nellesteyn. De laatste bijzetting was in 1917. Op zondagmiddagen kun je de toren van 14 m beklimmen en genieten van het schitterende uitzicht over de Betuwe. Dit komt omdat de meeste bomen in 2021 zijn omgevallen in de Leersumse valwind. Er zijn dan ook een paar vrijwilligers aanwezig, die wat uitleg kunnen geven over de graftombe en het uitzicht. Zeer de moeite waard!

We zijn nu bijna aan het einde gekomen van onze wandeling van vandaag. Nog even de weg langs de begraafplaats naar beneden aflopen en we komen bij de bushalte. De bus kan je terugbrengen naar het station Driebergen. Voor de volgende bus klik 

Bushalte blauw.jpg
bottom of page